Người dân tộc Mường thường sống tập trung ở các thung lũng ven bờ sông Đà, như Phú Thọ, Sơn La, Ba Vì, Hòa Bình cùng trung lưu sông Mã, sông Bưởi như Thanh Hóa. Họ có nhiều nét riêng biệt về văn hóa, lối sống, ẩm thực. Các món đặc sản của người dân tộc Mường vừa lạ vừa quen, nhưng thường có hương vị hấp dẫn, khiến cho người thưởng thức phải trầm trồ khen ngợi. Nếu bạn du lịch đến những nơi người Mường sinh sống, đừng bỏ qua các đặc sản nổi tiếng của họ.
Bánh nẳng (Pẻng năng) – đặc sản của người dân tộc Mường ngọt ngào
Đây là một loại bánh có từ lâu đời của người dân tộc Mường. Món ăn này khá giống với bánh gio của người Kinh, vì đều sử dụng nguyên liệu chính là gạo, nhưng được nấu từ các loại nước tro đốt lá rừng. Tùy theo từng vùng miền mà có sự khác biệt trong việc dùng lá rừng để làm nước tro.
Ví dụ như có vùng thì dùng lá cây đu đủ, cây mận, lá mua trong rừng về phơi khô và đốt thành tro. Người Mường ở Thanh Sơn lại sử dụng cây đa, cây mọm, cây ò é (cây đỏ ngọn), cây thầu dầu. Nếu không đủ thì dùng thêm cây đậu tương và cây vừng. Tiếp đó, người ta sẽ lọc lấy phần nước trong, hòa cùng với nước vôi, gạn lại nước vôi trong rồi đổ lẫn vào cùng với nước tro. Loại nước này được gọi là nước nẳng.
Gạo làm bánh nẳng là loại gạo nếp mới, được đãi sạch, đem vo rồi để ráo. Sau đó đổ gạo vào nước nẳng và ngâm 2 – 3 ngày thì mới vớt ra đem gói lại cùng lá chít, lá dong, hoặc dùng lá chuối. Người ta bảo, món bánh nẳng này ngon nhất khi được gói với lá chít.
Đây là món đặc sản của người dân tộc Mường được dùng trong những ngày lễ Tết, để thờ cúng tổ tiên, ông bà. Món bánh nẳng được xem như một phương thuốc quý, vì giúp tiêu cơm và giải cơn say rượu. Món bánh này có hương vị thơm mát, dễ ăn, hấp dẫn du khách cũng như người bản địa.
Cỗ mẹt – đặc sản của người dân tộc Mường
Người Mường ở Ba Vì có nền ẩm thực độc đáo và hấp dẫn. Và cổ mẹt là một trong những đặc sản của người dân tộc Mường Ba Vì, rất nổi tiếng, được nhiều người biết đến, cũng như mong muốn có cơ hội được thưởng thức.
Cỗ mẹt của người Mường Ba Vì bao gồm rất nhiều món ăn khác nhau. Trong đó có thịt lợn, xôi, các loại rau. Thịt lợn thường được chế biến thành món nướng, món xào và món hấp. Rất nhiều người yêu thích các món ăn này vì thịt lợn của Ba Vì vừa săn chắc, lại ngọt thịt và có hương thơm phức nức mũi.
Bên cạnh đó không thể thiếu được các món rau. Rau trong cỗ mẹt của người Mường thường là các loại rau rừng đặc biệt, ví dụ rau tầm bóp hoặc rau dớn. Đôi khi người Mường cũng sử dụng những loại rau được hái ngay trong vườn nhà, nên khá quen thuộc như hoa chuối, lá lốt, quả cà dại, …. Mỗi loại rau có hương vị khác nhau, có cả ngọt lẫn đắng, chát, nhưng đều giúp tiêu hóa tốt, giải nhiệt.
Món thứ 3 không thể thiếu được trong mâm cỗ mẹt là xôi. Xôi nếp là tinh hoa do trời đất ban tặng, theo quan niệm của người dân tộc Mường. Vì thế, người Mường rất trân trọng những hạt gạo nếp vừa thơm, vừa trắng, lại tròn và chắc mẩy. Món xôi nếp được đưa vào cỗ mẹt thể hiện lòng thành kính của người Mường Ba Vì với tổ tiên, đất trời.
Xem thêm: 3 vì món ăn Hậu Giang lạ miệng giữ chân bạn
Cá ướp chua, đặc sản của người dân tộc Mường đặc trưng
Trong những dịp lễ Tết, hay khi có lễ hội văn hóa truyền thống thì người Mường không thể thiếu được món cá ướp chua. Đây là một trong những nét đặc trưng trong văn hóa ẩm thực của người Mường ở Hòa Bình. Món ăn này thể hiện sự gắn bó của người dân nơi đây với trời đất và núi rừng.
Món cá ướp chua được nấu rất cầu kỳ, tốn công sức và thời gian. Đầu tiên, những người đầu bếp sẽ moi sạch ruột trong bụng cá, bỏ đầu và đuôi, rồi cắt thành từng miếng nhỏ. Sau đó để ráo nước và cho cá vào chậu sạch, rắc nhiều muối, bỏ thêm một chút cơm nguội, ít men rượu. Tất cả sẽ được trộn đều rồi cho vào hũ và dùng lá chuôi tươi hơ lửa bịt kín miệng hũ, cùng với dây lạt buột chặt miệng. Nếu như có dấu hiệu rách, hở thì phải bịt thêm vào.
Những hũ cá này sẽ được để yên trong khoảng 10 – 15 ngày thì mở ra kiểm tra. Nếu có mùi chưa thì bỏ “xỉnh” (thỉnh) vào, còn chưa có mùi thì lấy muối hòa nước ấm đổ vào và để gần lửa. Cá ướp chua sẽ được để trong 3 – 6 tháng rồi ăn ngay mà không cần chế biến. Một số nơi lại gói cá ướp chua vào lá cây thầu dầu (lá bánh tẻ) rồi kẹp vào thanh tre và đem nướng trên than củi. Cũng có nơi thì dùng nấu canh.
Nậm pia – món đặc sản của người dân tộc Mương có mùi độc lạ
Có nhiều người cho rằng nậm pia là món ăn “hôi nhất” ở xứ Mường, vì nguyên liệu chính để chế biến nậm pia là nội tạng động vật. Họ sẽ chọn ra những phần nội tạng như tiết, gan, phổi, phèo,… để mang đi ninh nhừ. Món ăn này có màu xanh rêu, hoặc hơi nâu, có vị đắng do gia vị và mùi hơi ngái bởi chất nhầy trong nội tạng.
Tuy nhiên, có rất nhiều người thích món ăn này, vì nậm pịa có sự dai giòn của sụn, có thịt bùi và mùi thơm từ hạt mắc khén. Nhiều người lại thích món ăn này vì có tác dụng tiêu độc, giải rượu và hỗ trợ tiêu hóa. Vậy nên nậm pia là một đặc sản của người dân tộc Mường mà các bạn du khách nên tìm hiểu thử. Món ăn này thường phổ biến ở khu vực Mai Châu, Hòa Bình.
Xem thêm: 3 vì food tour Hải Phòng cuối tuần trở nên “hot” hơn bao giờ hết
Chả rau đáu
Chả rau đáu là một đặc sản của người dân tộc Mường, nổi tiếng nhất ở Hòa Bình. Món chả này có vị thanh mát, rất bổ dưỡng cho sức khỏe. Thậm chí món ăn này còn được xem như một loại thuốc bổ, do lá rau đáu rất khó trồng, chỉ mọc tự nhiên ở các khe suối vào thời tiết lạnh và ẩm ướt.
Để làm được món ăn này, người dân tộc Mường phải lăn lội cả chục cây số, tìm kiếm cả ngày trời ở những khe suối trên rừng mới chọn đúng lá rau đáu xanh tươi và đúng hương vị. Vì thế người Mường thường ăn chả rau đáu vào các dịp Tết. Và chả rau đáu là món ăn quý mà gia chủ thường dành cho những người khách họ coi trọng.
Thịt lợn mán thui luộc – đặc sản của người dân tộc Mường được nhiều du khách yêu thích
Một đặc sản của người dân tộc Mường được nhiều du khách yêu thích chính là thịt lợn mán thui luộc, mang đậm hương vị núi rừng. Chỉ cần một lần thưởng thức, các bạn sẽ không thể quên được hương vị đậm đà, thơm ngọt, chất thịt dai dai, béo chắc này.
Lợn mán của người Mường được thả rông nên có thịt săn chắc, ít mỡ. Những con lợn được chọn sẽ thui vàng, thui đến đâu thì cạo lông đến đó. Sau đấy là rửa sạch rồi mổ lấy nội tạng. Lần này con lợn sẽ không được rửa lại với nước nữa mà đem buộc lạt giang, treo lên cho ráo máu. Sau đó lợn được luộc trên bếp củi. Đến khi thịt chín vừa thì thái mỏng và bày trên lá chuối rừng.
Người Mường đãi khách ăn thịt lợn mán thui luộc bằng muối rang và hạt dổi nướng giã nhỏ. Khi thưởng thức món ăn, các bạn sẽ cảm nhận được thịt lợn ngọt, phần bì giòn, có mùi thơm từ lá chuối, có hương vị độc đáo của hạt dổi và sự đậm đà từ muối.
Xem thêm: 3 vì món ngon Quảng Ninh giữ chân bạn
Măng chua nấu thịt gà – đặc sản của người dân tộc Mường đậm đà
Măng rừng là một trong những nguyên liệu thường thấy trong các món ăn của người dân tộc Mường. Và trong số các đặc sản của người dân tộc Mường không thể thiếu được món măng chua nấu thịt gà. Đây là một món ăn tuyệt vời để thưởng thức mỗi khi trời lạnh. Măng chua nấu thịt gà có mùi chua dịu nhẹ của măng và sự mềm mượt, ngọt lành từ thịt gà.
Để nấu món ăn đậm đà này, cần sử dụng những con gà có trọng lượng từ 0,8 – 1kg, làm sạch, bỏ nội tạng rồi chặt miếng và đem ướp với măng chua (măng muối càng lâu càng tốt) cùng với gia vị. Sau đó đem bóp ướp để từ 20 – 30 phút cho ngấm hương vị của măng và gia vị. Chỗ gà và măng này sẽ được cho vào nồi rồi đem vần quanh bếp củi than khoảng 1 – 2 giờ. Khi thịt gà và măng chín nhừ thì rắc thêm một ít hạt dổi nướng giã nhỏ.
Nhờ vậy mà khi thưởng thức, bạn sẽ cảm nhận được thịt gà, măng chua cùng hạt dổi hòa quyện hương vị với nhau. Ngoài ra không thể thiếu các loại rau ăn kèm như lá đu đủ, cải nương. Những loại rau này sẽ tạo nên vị đắng ngọt để làm món ăn thêm nhiều hương vị hài hòa, cũng như bổ dưỡng cho sức khỏe hơn.
Chả cuốn lá bưởi
Chả cuốn lá bưởi là món ăn không quá cầu kỳ, nhưng đòi hỏi hiểu rõ về quan niệm ẩm thực của người Mường và cần kinh nghiệm để thực hiện. Nguyên liệu để chế biến món ăn này khá dễ kiếm, do kết hợp bởi những loại rau rừng và các thứ rau có trong vườn nhà.
Nguyên liệu quan trọng nhất là thịt lợn. Loại thịt được chọn là thịt của lợn Mường, được nuôi trong vườn nhà, có thịt săn chắc và ít mỡ. Người Mường sẽ chọn thịt ba chỉ, có cả nạc lẫn mỡ để chế biến chả cuốn lá bưởi. Có 2 cách để chế biến thịt, đó là băm nhuyễn hoặc thái lát mỏng rồi ướp gia vị.
Đồ ướp bao gồm các loại rau thơm, các loại hạt trong vườn nhà lẫn trên rừng như là lá lốt, ngò gai, tía tô, bạc hà, đinh lăng cùng ạt dổi, hạt sẻng (còn gọi là mắc khén), … Ngày nay người Mường còn ướp thêm với một chút nước mắm và bột ngọt cho đậm đà. Sau đó sẽ chờ cho thịt lợn ngấm gia vị, rồi đem cuốn lá bưởi và đem nướng.
Chả cuốn lá bưởi hấp dẫn nhờ vị béo ngọt mềm của thịt lợn bên trong, nhờ sự giòn rụm của lá bưởi ở bên ngoài. Mỡ của thịt sau khi nướng bị chảy ra, quyện với thịt nên tạo ra vị béo mà không bị ngấy. Hơn nữa nhờ có mùi thơm của lá bưởi hòa quyện mà bạn sẽ ăn không ngừng lại được. Người Mường tin rằng món ăn này còn rất tốt cho sức khỏe, là một vị thuốc bổ dưỡng.
Thịt trâu nấu lá lồm – tinh hoa đặc sản của người dân tộc Mường
Đây là một trong những đặc sản của người dân tộc Mường được các khách du lịch ghé thăm cực kỳ yêu thích. Thịt trâu được thui trên bếp than cho thơm, sau đó cạo sạch lông và hầm cho lớp da bung mềm ra. Sau đấy đem ra thái nhỏ, tiếp tục hầm với gạo tấm và lá lồm (lá giang). Sau khi chín, thịt có hương thơm phức nhờ hòa quyện với các mùi của lá, lại mềm, hơi có chút dai dai, hương vị rất hấp dẫn.
Xem thêm: 3 vì món ăn sáng miền Tây níu kéo du khách
Cá Ốt đồ
Cá Ốt đồ là một trong những đặc sản của người dân tộc Mường và không thể thiếu trên mâm cỗ của họ vào những ngày Tết. Món này được chế biến giống với món cá hấp ở miền xuôi, nhưng có thời gian nấu lâu hơn nhiều. Và nồi hấp cá của người Mường được gọi là cái Ốt, có hình dạng giống cái chõ và làm chín bằng hơi. Đây cũng là lý do món ăn này được gọi là Cá Ốt đồ.
Rượu cần – đặc sản của người dân tộc Mường
Khi nhắc đến những đặc sản của người dân tộc Mường, người ta sẽ không thể quên được rượu cần. Thức uống này có trong hầu hết các gia đình người Mường, được sử dụng để uống cho vui, để tiếp khách, dùng trong đám cưới, lễ hội, lễ mừng nhà mới.
Để làm rượu cần đòi hỏi sự tỉ mỉ và tính nghệ thuật cao. Loại rượu này làm từ gạo nếp cẩm, có thể tạo ra loại nước rượu thơm ngon và nhiều nước hơn loại gạo khác. Và người ta phải xay gạo làm rượu ra chứ không giã, để khi sôi và khi ủ men trong vò, cái rượu không bị nát, nhờ vậy khi hút không bị tắc cần.
Trên đây là 11 món đặc sản của người dân tộc Mường, có cách chế biến hay nguyên liệu sử dụng hơi lạ, nhưng hương vị thơm ngon, hấp dẫn. Vậy nên bất kỳ khách du lịch nào đặt chân đến nơi sinh sống của người Mường đều mong muốn thưởng thức chúng. Nếu bạn đến Ba Vì hay Pù Luông, Mai Châu, Mộc Châu, hãy tranh thủ cơ hội nếm thử và thưởng thức hương vị đậm chất núi rừng này nhé.
Xem thêm: 8 món ngon Ba Vì không nên bỏ lỡ
